تثبیت حافظه چیست؟ خاطرات کوتاه مدت چطور به خاطرات بلند مدت تبدیل می شوند؟

تثبیت حافظه (memory consilidation) فرایندی است که در آن مغز ما خاطرات کوتاه مدت را به خاطرات بلندمدت تبدیل می کند. ما خاطرات کوتاه مدت را فقط به مدت 30 ثانیه ذخیره می کنیم، بنابراین اگر می خواهیم چیزی را به یاد بیاوریم، تمام آن اطلاعات باید به حافظه بلندمدت انتقال پیدا کند.

تثبیت حافظه و سیناپس ها

به منظور درک اینکه تثبیت حافظه چگونه است، خوب است که نحوه کار سیناپس ها در مغز را بشناسیم.

طوری به آن نگاه کنید که انگار یک سیستم الکتریکی است که یک جریان را عبور می دهد: سیناپس ها به کمک انتقال دهنده های عصبی سیگنال ها را از نورونی به نورون دیگر عبور می دهند.

هرچه سیگنال ها بیشتر عبور کنند سیناپس ها قوی تر می شوند. این فرایند که به آن پتانسیل یا نیرومند کردن می گویند، نقشی اساسی در فرایندهای یادگیری و حافظه ایفا می کند. وقتی دو نورون بطور همزمان و مکرر مانند جرقه ای فعالیت می کنند، احتمالا در آینده هم این اتفاق خواهد افتاد. درنهایت، این دو نورون نسبت به یکدیگر حساس می شوند. وقتی ما تجارب، اطلاعات و خاطرات جدیدی را اکتساب می کنیم، مغز ما اتصال های اینچنینی بیشتر و بیشتری ایجاد می کند. اساساً مغز می تواند خودش را از نو بچیند، اتصالات جدیدی را ایجاد کرده و اتصالات قدیمی را از کار بیندازد.

تثبیت حافظه چطور رخ می دهد؟

با مرور و یادآوری اطلاعات بطور مکرر، این شبکه های عصبی تقویت می شوند. مثلا، اگر یک محتوای مشابه را در طول یک دوره طولانی بطور منظم بخوانید، مسیرهای درگیر در به یادآوری آن اطلاعات قوی تر می شوند. جرقه ها و فعالیت های مکرر نوروهای مشابه باعث می شود احتمال اینکه آن نورون های مشابه بتوانند دوباره در آینده فعالیت کنند افزایش یابد. درنتیجه، قادر خواهید بود که بعد با راحتی و دقت بیشتری آن اطلاعات را به یاد آورید. برای فهم بهتر مسیرهای سیناپسی مثال مسیرهای دورن جنگل را مطرح می کنیم. شما هرچه بیشتر روی آن مسیر در جنگل عبور کنید، آشناتر شده و رد شدن از آن آسان تر می شود.

تاثیرات موجود بر فرایند تثبیت حافظه

درحالیکه ما اغلب مغز را طوری در نظر می گیریم که شبیه یک کابین تشکیل پرونده یا یک کامپیوتر است که با دقت خاطرات مشخص را در فایل های جداگانه ذخیره می کند، اما خاطرات در سراسر مغز پراکنده شده اند. از طریق فرایند تثبیت، مغز یک نوع نقشه عصبی ایجاد می کند که کمک می کند خاطرات در هنگام نیاز بازیابی شوند.

متخصصان می گویند که خواب می تواند نقش مهمی در فرایند تثبیت حافظه ایفا کند. یکی از نظریه های اصلی درمورد خواب می گوید که خواب راهی برای پردازش و تثبیت اطلاعاتی است که در طول اوقات بیداری اکتساب کرده ایم. افراد اغلب خاطرات را دائمی می دانند، اما فقط به این دلیل که یک خاطره ثبت شده است به معنای این نیست که قابل حذف شدن نیست. درواقع پژوهشگران یافته اند که خاطرات پس از اینکه یادآوری شدند نیاز دارند که تثبیت مجدد شوند. فرایند یادآوری تثبیت مجددِ یک خاطره می تواند به حفظ و تثبیت اطلاعات در حافظه بلند مدت کمک کند. پژوهشگران همچنین یافته اند که هر دفعه که به خاطرات دسترسی پیدا می کنیم، آن خاطرات نیاز دارند که تثبیت مجدد شوند. بااین حال، این فرایند می تواند خود خاطره را تغییردهد. به نظر می رسد که عملِ به یادآوری می تواند باعث شود که برخی چیزها فراموش شوند.

سرعت بخشیدن به فرایند تثبیت حافظه

هنگام یادگیری، اطلاعات جدید می تواند فرایند تثبیت را تسریع کرد. راهبردهای حفظ کردن و مرور، مانند مطالعه و ابزارهای حفظی تعدادی تکنیک هستند، و یکی از بهترین راه ها برای اطمینان از اینکه اطلاعات در حافظه بلندمدت تثبیت شده اند این است که آنها را در بین فواصل زمانی مشخص و متعددی بطور مکرر مرور کنیم. به همین دلیل است که خواندن یادداشت های کلاسی بصورت هر هفته یک بار برای مدت چند هفته، بیش از درس خواندن در شب امتحان به بازیابی حافظه کمک می کند.