آیا با سبک یادگیری خود آشنا و از اهمیت آن مطلع هستید؟

انسان ها به اندازه تعدادشان منحصر به فرد هستند یعنی حدود 7 میلیارد انسان منحصر به فرد. هیچ انسانی (حتی دوقلوهای همسان) نمی توان پیدا کرد که از تمام لحاظ شبیه به هم باشند. انسان ها در انجام بسیاری از امور دارای شیوه یا سبک خاص خود هستند. در غذا خوردن، محبت کردن، حرف زدن، قضاوت کردن و مهمتر از همۀ اینها یاد گرفتن و به عبارتی سبک یادگیری. بله، در این درس می خواهیم راجبه سبک های یادگیری صحبت کنیم.

مقدمه

آیا تاکنون تلاش کرده اید تا موضوعی نسبتا ساده را فراگرفته ولی در فهم مفاهیم و ایده‌های کلیدی آن ناموفق باشید؟ یا اینکه موضوعی را به دیگران بیاموزید، ولی متوجه شوید که مخاطبان شما با سوالات بیشماری در رابطه با موضوعی ساده روبرو و یا کاملا گیج شدند؟

پاسخ سوالات فوق ساده است. بخاطر اینکه شما سبک یادگیری خود و سبک یادگیری مخاطبان خود را به خوبی شناسایی نکرده اید.

سبک یادگیری (Learning style) شیوه ای است که شما برای دریافت اطلاعات، سازماندهی آن در ذهن، تفسیر، نتیجه گیری و چگونگی کاربرد آن بکار می گیرید.

پس از شناخت و فهم ترجیح و اولویت یادیگری ذاتی خویش، شما می‌توانید تلاش خویش را در راستای گسترش و ارتقا شیوه یادگیری خود متمرکز نمایید و در این صورت، شیوه‌های یادگیری دیگر را علاوه بر سبک مورد ترجیح خویش تجربه نمایید.

با درک و فهم سبک‌های یادگیری، شما می‌توانید محیطی مناسب را برای یادگیری افراد دیگر با سبک‌های یادیگری متفاوت علاوه بر افرادی که از سبک مورد ترجیح شما استفاده می کنند، فراهم سازید.

طبقه بندی و الگوهای مختلفی برای بیان سبک های یادگیری ارائه شده اند که از میان آنها «شاخص سبک‌های یادگیری» (The Index of Learning Styles) یکی از پراستفاده ترین مدل‌ها برای سبک‌های یادگیری است که توسط دکتر ریچارد فدلر و باربارا سولومان در اواخر دهه 1980 ایجاد گردیده است.

طبق این مدل (تصویر زیر) که در سال 2002 توسط دکتر فدلر مورد تجدیدنظر و بازبینی قرار گرفته است، چهار بعد برای سبک‌های یادگیری قابل تعریف می‌باشد که به صورت یک پیوستار قابل تصور می‌باشند، برای مثال میزان یادگیری افراد بر اساس کلامی یا بصری بودن می تواند متغیر باشد.

پس از تعیین ترجیحات و اولویت‌های خویش مطابق با این ابعاد، گسترش و تعمیم این ترجیحات و اولویت‌ها و تدوین رویکردی متعادل تر برای یادگیری امکان پذیر خواهد بود. این کار نه تنها اثربخشی یادگیری شما را بهبود خواهد بخشید، بلکه همچنین زمینه برای پذیرش شیوه‌های متفاوت ادراک جهان فراهم خواهد ساخت.

تعادل کلید موفقیت است. پیشرفت صرف در یکی از ابعاد یادگیری فوق چندان مطلوب به نظر نمی‌رسد. با این کار، فقط توانایی خویش را برای کسب اطلاعات جدید و یادگیری سریعتر، دقیقتر و کارامدتر محدود می‌سازید.

چگونه می توانید از شاخص سبک های یادگیری استفاده کنید؟

شما می‌توانید این شاخص را برای توسعه و ارتقا مهارت‌های یادیگری و همچنین، بهبود تجربه یادگیری برای دیگران مورد استفاده قرار دهید.

ارتقا مهارت‌های یادگیری خویش

گام اول

ترجیحات و اولویت‌های یادگیری خویش را مطابق با سبک های یادیگری تعریف شده تشخیص دهید. توضیحات مربوط به هر یک از این ترجیحات یادگیری را مطالعه نمایید و بهترین گزینه که سبک یادیگری شما را بهتر منعکس نموده را انتخاب نمایید.

گام دوم

نتایج خویش را تحلیل نمایید و ابعاد یادگیری غیر متعادل خود را تعیین نمایید؛ یعنی، ابعاد یادگیری که شما ترجیح بسیار بیشتری را نسبت به آنها نشان می‌دهید و ابعاد یادگیری که برای شما نامطلوب هستند.

گام سوم

از اطلاعات زیر برای بهبود مهارت‌های خویش در حوزه‌های نیازمند پیشرفت و توسعه استفاده نمایید:

• افراد با مهارت یادگیری حسی: درصورتیکه شما تکیه زیادی بر یادگیری حسی دارید، آنگاه شما احتمالا مطالب آشنا را ترجیح می‌دهید و تمرکز خویش را معطوف حقایق می‌نمایید تا اینکه نوآور باشید و با وضعیت‌های جدید تطبیق یابید. در این صورت، فرصت‌های یادگیری اطلاعات نظری را غنیمت شمارید و سپس، حقایق لازم را برای پشتیبانی یا مخالفت از این نظریه‌ها را گردآوری کنید.

• افراد با مهارت یادگیری شهودی: درصورتیکه شما تکیه زیادی بر درک مستقیم دارید، آنگاه احتمالا جزئیات مهم را نادیده می‌گیرید که باعث تصمیم گیری و حل مسئله ضعیف می‌گردد. تلاش نمایید تا حقایق را فراگیری، یا داده‌هایی را به خاطر بسپارید که شما را در دفاع یا انتقاد از نظریه یا دستورالعمل مورد سوال یاری خواهند رساند. شما باید رویکردی آهسته تر را دنبال نمایید و جزئیات را مدنظر قرار دهید؛ جزئیاتی که در شرایط دیگر نادیده می‌گیرید.

• افراد با مهارت یادگیری بصری: درصورتیکه شما تمرکز خویش را معطوف اطلاعات تصویری یا گرافیکی بجای واژگان می‌نمایید،با توجه به رایج بودن اطلاعات شفاهی و مکتوب شما با مشکل روبرو خواهید بود . یادداشت برداری را تمرین نمایید و فرصت‌های مناسب را جهت توضیح اطلاعات برای دیگران از طریق واژگان و کلام را غنیمت شمارید.

• افراد با مهارت یادگیری کلامی: درصورت ارائه اطلاعات به صورت نمودارها، طرح‌ها، فلوچارت‌ها و غیره، درک و فهم سریع اطلاعات امکانپذیر خواهد بود. درصورتیکه شما بتوانید مهارت‌های خویش را در این حوزه ارتقا دهید، متعاقباً، می‌توانید زمان صرف شده برای یادگیری و جذب اطلاعات را به طور چشمگیری کاهش دهید. فرصت‌های مناسب را برای یادگیری از طریق ارائه اطلاعات صوتی-تصویری (مانند CD-ROM و وبکست‌ها) را غنیمت شمارید. در زمان یادداشت برداری، اطلاعات را مطابق با مفاهیم مناسب گروهبندی نمایید و سپس، پیوندهای بصری را با استفاده از فلش بین گروه‌های اطلاعاتی برقرار نمایید. از هر فرصتی برای تولید نمودارها، جداول و دیاگرام‌ها برای ارائه اطلاعات استفاده نمایید.

• افراد با مهارت یادگیری فعال: درصورتیکه پیش از فکر کردن عمل می‌نمایید، قطعا قضاوت‌های شتابزده و بالقوه ناآگاهانه ای خواهید داشت. شما باید تمرکز خویش را معطوف خلاصه نمودن اظلاعات ارائه شده در محیط سازید و برای هضم اطلاعات دریافتی پیش از وارد بحث شدن با دیگران وقت بگذارید.

• افراد با مهارت یادگیری تاملی: درصورتیکه زیاد فکر می‌کنید، احتمال اینکه از عمل باز بمانید زیاد است. در نهایت زمانی فرا خواهید رسید که شما باید تصمیم بگیرید یا اقدام کنید. در تصمیمگیری گروهی مشارکت نمایید و تلاش کنید که اطلاعات خویش را تا جاییکه ممکن است در عمل به کار گیرید.

• افراد با مهارت یادگیری جزء نگر: درصورت تفکیک موضوعات به مولفه‌های کوچکتر، شما با سهولت بیشتر می‌توانید رویکرد حل مسئله را دنبال کنید. به نظر می‌رسد که چنین مهارتی سودمند است ولی می‌تواند اغلب به صرفه نیز باشد. تلاش نمایید تا رویکردی آهسته تر را دنبال کنید و دلایل انجام کارها و نحوه ارتباط آنها با هدف کلی را درک نمایید. از خود بپرسید که چگونه اقداماتتان می‌توانند شما را در بلند مدت یاری نمایید. درصورتیکه شما نمی‌توانید برای موضوعی که هم اکنون با آن سروکار دارید کاربردی عملی بیابید، کار را متوقف نمایید و تفکر مبتنی بر تصویر کلی را مدنظر قرار دهید.

• افراد با مهارت یادگیری کلی نگر: درصورتیکه دریافت تصویر کلی برای شما ساده است، شما با خطر برداشت گام‌های بزرگ ولی ناموفق روبرو هستید؛ بهتر است که ابتدا راه رفتن را یادبگیرید و بعد دویدن. شما در واقع می‌دانید که چه چیزی نیاز است ولی زمان کافی را برای یادگیری نحوه دست یافتن به آن صرف نمی‌نمایید. زمان کافی را برای جستجو و دریافت توضیحات صرف کنید و تلاش نمایید تا کلیه مراحل و گام‌های حل مسئله را به طور کار پیش از نتیجه گیری یا اتخاذ تصمیم دنبال کنید. درصورتیکه نمی‌توانید چیستی و چرایی موضوعات مطرح را توضیح دهید، قطعاً جزئیات بحرانی را نادیده گرفته اید.

خلق تجربه یادگیری متعادل و کامل برای دیگران

در زمان آموزش یا ارتباط با دیگران، شما اطلاعات و ایده‌هایی دارید که می‌خواهید دیگران آنها را با کارایی و اثربخشی بیشتر درک و فراگیرند. مستمعین شما احتمالا ترجیحات یادگیری گسترده ای دارند و متعاقباً، شما با چالش تنوع برای تسهیل یادگیری سریع و مطلوب ایشان روبرو خواهید بود.

شیوه‌های ارتباطی و تدریس مورد ترجیح شما در حقیقت تحت تاثیر ترجیحات یادگیری خودتان خواهند بود. برای مثال، اگر شما شیوه یادگیری بصری را بجای شفاهی ترجیح بدهید، آنگاه تمایل خواهید داشت تا شیوه تدریس بصری را برای مخاطبین ارائه کنید.

توصیه می‌گردد که ترجیحات خود و دامنه ترجیحات یادگیری مخاطبین را بشناسید. سپس، تجربه یادگیری متعادلی را با فرض رویکردهای ذیل ارائه نمایید:

• یادگیری حسی-شهودی: ارائه حقایق مستند و مفاهیم کلی

• یادگیری بصری-شفاهی: لحاظ نمودن سرنخ‌های بصری و شفاهی در ارائه اطلاعات

• یادگیری فعال-تاملی: فراهم ساختن زمینه لازم برای یادگیری تجربی و ارائه زمان کافی برای ارزیابی و تحلیل

• یادگیری جزء نگر-کل نگر: ارائه جزئیات به شیوهای ساخت یافته و به همراه تصویر کلی

جمعبندی

یاد گرفتیم ترجیحات و سبک‌های یادگیری متناسب با افراد و وضعیت‌ها متفاوت خواهند بود.

با درک این موضوع و ارتقا مهارت‌هایی که یادگیری را از طرق متفاوت امکانپذیر می‌سازند، بهره برداری حداکثر از پتانسیل یادگیری فرد ممکن خواهد شد. و با بهبود توانایی یادگیری و گردآوری اطلاعات، شما تصمیمات بهتر و متعاقباً، راهکارهای بهتری را اتخاذ خواهید کرد.

با درک این موضوع که افراد دیگر نیز می‌توانند ترجیحات یادگیری متفاوتی داشته باشند، شما می‌توانید شیوه موثر و کارامد تبادل پیام و اطلاعات را فراگیرید به طوریکه افراد بیشتری آن را درک کنند و بفهمند. این موضوع از اهمیت بنیادی برخوردار است به ویژه اگر شما یک کارشناس یا متخصص هستید که ارتباطات و تبادل اطلاعات جزء لاینفک شغل و حرفه تان است.

لذا، توصیه می‌گردد که زمان کافی را صرف شناخت ترجیحات یادگیری خویش نمایید و تلاش کنید که پا را از محدوده آسایش خویش فراتر بگذارید. پس از آغاز یادگیری با شیوه‌های جدید، قطعا متوجه خواهید شد تا چه اندازه سطح اطلاعات کسب شده افزایش یافته است و چقدر آسانتر می‌توانید اطلاعات خویش را در اختیار دیگران قرار دهید و از پیرامون خویش بیشتر آگاهی دارید.

منابع بیشتر برای مطالعه بیشتر

 - Ways of Learning

- The Way They Learn

- Language learning styles and strategies