امتناع از مدرسه رفتن (school refuse): علائم، دلایل، و راهکارها

بسیاری از کودکان منتظر این هستند که به مدرسه بروند. ممکن است آنها از تمام بخش هایی که در روز و در مدرسه انجام می شود لذت نبرند. اما بطور کلی، آنها دوست دارند که وقت خود را در مدرسه و در کنار دوستانشان بگذرانند، چیزهای جدید یاد بگیرند، و به چالش کشیده شوند.

برخی کودکان هم از رفتن به مدرسه می ترسند. برای این کودکان، ممکن است رفتن به مدرسه آنقدر استرس آور باشد که برای رفتن به مدرسه بدخلقی کنند یا از علائمی نظیر سردرد، دل درد، یا درد در قفسه سینه شکایت کنند.

اما چرا بچه ها از مدرسه رفتن امتناع می کنند؟

برای برخی از کودکان، محرکِ امتناع از مدرسه به راحتی قابل شناسایی است، مثلا قلدری، تجربه مرگ در خانواده، یا انتقال به یک محله جدید. بعد از چنین رخدادهایی، بویژه اگر با این همراه باشند که کودک برای مدتی در خانه بماند، ممکن است فرزند شما نخواهد دیگر به مدرسه برود.

اگرچه امتناع از مدرسه هم با اختلال اضطراب جدایی و هم با هراس اجتماعی ارتباط دارد، اما ساده ترین راه برای درنظر گرفتن و بررسی آن این است که امتناع از مدرسه، تداعی کودکتان از مدرسه همراه با تفکرات و تجربیاتی است که باعث ایجاد تردید و اضطراب در او می شوند.

علائم امتناع از مدرسه

امتناع از مدرسه بیش از همه در کودکان 5 یا 6 ساله رایج است – از وقتی که مهد کودک شروع می شود. این مسئله همچنین در کودکان مدرسه ای 10 تا 11 سال، یعنی در سالهای آخر مدرسه ابتدایی رایج است.

بعلاوه بدخلقی و گریه کردن در وقت مدرسه رفتن، علائمی که نشان می دهند کودکان نمی خواهند به مدرسه می روند شامل شکایت های مبهمی نظیر موارد زیر می شوند:

• دل درد
• سردرد
• حالت تهوع
• سرگیجه
• درد قفسه سینه
• درد مفصل

اگرچه این علائم همچنین در کودکان مبتلا به مشکلات جسمی نیز یافت می شوند، اما یک نشانه خوب برای اینکه بفهمیم درنتیجه امتناع از مدرسه ایجاد شده اند این است که می بینیم وقتی کودک می فهمد که می تواند خانه بماند، همان روز علائم بهتر می شوند.

دیگر نشانه هایی که به ما می گویند علائم کودک می توانند درنتیجه امتناع از مدرسه ایجاد شده باشند (علائمی که حاکی از مشکلات طبی نیستند)، به این شرح می باشند:

• افزایش وزن مناسب
• عدم وجود تب، استفراغ، یا اسهال
• عدم وجود علائم ظاهری در زمانی که کودک به مدرسه نمی رود، مثلا در آخر هفته یا تعطیلات
• عدم نشانه های جسمانی آشکار برای بیماری هنگامی که به پزشک اطفال مراجعه می کنید – مثلا ممکن است فرزندتان از درد مفصل شکایت کند، اما پزشک هیچ تورم مفصل یا محدودیت حرکت در مفصلی پیدا نمی کند
• بروز دیگر ترس ها، هراس، یا علائم اضطراب، مثلا رفتار چسبندگی، نگرانی افراطی یا کابوس شبانه.
•  

کنترلِ امتناع از مدرسه

هدف اصلی در کنترل امتناع از مدرسه این است که دوباره کودکان را به مدرسه بفرستیم. وقتی کودکان مریض به نظر می رسند و سعی دارند که یک روز در خانه بمانند، همیشه برایمان ساده نیست که بفهمیم آیا از مدرسه اجتناب می کنند یا خیر.

وقتی فرزندانتان نمی خواهند به مدرسه می روند، اولین گام مناسب این است که به پزشک اطفال مراجعه کنید. این معاینه تایید می کند که کودک شما یک بیماری جسمانی ندارد که باعث ایجاد علائم او می شوند.

متاسفانه، اگرچه وقتی که پزشک اطفال با شما و فرزندتان صحبت کرده و یک معاینه جسمانی انجام می دهد، می توان وجود مشکل جسمانی را رد کرد، اما برخی کودکان که از مدرسه امتناع می کنند در نهایت به چندین متخصص مراجعه کرده و قبل از تشخیص نهایی معاینات زیادی از آنها صورت می گیرد.

تشخیص امتناع از مدرسه  کمک می کند که:

• اطمینان یافت که کودک شما هر روز به مدرسه می رود، چرا که هرچه بیشتر در خانه بماند، بازگرداندن او به مدرسه سخت تر خواهد شد.
• بفهمید که اگرچه کودکتان یک مشکل جسمانی که باعث علائم شده باشد ندارد، اما به این معنا نیست که این علائم واقعی نیستند. بنابراین لزوما این نیست که کودک شما علائم را تقلید می کند؛ مثلا دل درد یا سردرد – ممکن است این علائم با اضطراب او درمورد مدرسه رفتن ایجاد شده باشند.
• با کودکان و کارکنان مدرسه صحبت کنید تا ببینید چه چیزی باعث تحریک رفتارهای اجتناب از مدرسه در کودکتان می شود، مثلا وجود یک قلدر، مشکلات در عملکرد تحصیلی، یا مشکل در یافتن دوست.
• به روانپزشک یا روانشناس کودک، و همچنین به پزشک اطفال مراجعه کنید، بویژه اگر فکر می کنید هر روز کودکتان را مجبور می کنید که به مدرسه برود.
• یک برنامه برای زمان هایی طرح کنید که کودکتان در مدرسه علائم را پیدا می کند، مثلا 10 تا 15 دقیقه در دفتر پرستار بماند و سپس دوباره به کلاس برگردد.
• یک دفترچه یادداشت روزانه برای علائم تهیه کنید و روزهایی که کودکتان احساس می کند واقعا نمی تواند به مدرسه برود، به پزشک اطفال مراجعه کنید.
• اگر در خانه عوامل استرس زایی مثل طلاق، جدایی، مشکلات تربیتی، مرگ در خانواده، همسر جدید، یا یک اسباب کشی جدید وجود دارد، می توانید رفتن به خانواده درمانی را در نظر بگیرید.

یکی از مهمترین نکته ها برای والدین این است که این ایده را بپذیرند که ممکن است علائم کودک درنتیجه امتناع از مدرسه باشند و نه به خاطر یک مشکل جسمانی. این دانش کمک می کند که سریعتر کودک را به مدرسه برگردانید و از آزمایشات طبی غیرضروری اجتناب کنید.

حتی اگر پس از مراجعه به پزشک اطفال، بازهم متقاعد نشدید که کودکان مشکل امتناع از مدرسه دارد، بازهم می توانید کودک را مدرسه نگه دارید و همزمان نظرات دیگر را بررسی کنید یا ارزیابی های بیشتری برای وجود یک مشکل جسمانی انجام دهید.