یادیار، راهبردی مناسب برای بخاطرسپاری اطلاعات

آیا برای شما هم اتفاق افتاده از بخاطر سپردن اطلاعات مهمی تنها بخاطر طولانی بودن و یا پیچیده و نا آشنا بودن صرف نظر کنید؟

احتمالا جواب شما مانند من مثبت است

بله، قرار بود شماره پلاک ماشینی را حفظ کنیم اما نتوانستیم، مراحل درست کردن غذایی را فراموش کردیم، مواردی که مسئول یک اداره برای انجام کارهای مان گفت نتوانستیم بخاطر بیاوریم، بعد از سفر نتوانستیم نام محل مورد نظر را بخاطر بیاوریم، و از همه مهمتر نتوانستیم معانی لغات زبان انگلیسی را بخوبی حفظ کنیم..

بخاطر سپردن اطلاعات متاثر از عوامل مختلفی همچون شرایط جسمی، محیطی، روانی، هوش، اهمیت اطلاعات، و میزان توجه می باشد. جدا از تمام این عوامل، فنونی وجود دارد که می تواند به ما کمک بتوانیم اطلاعات را راحت تر و به مدت طولانی تر بخاطر بسپاریم، مجموع این فنون تحت عنوان یادیار مطرح می باشد.

یادیارها (Mnemonic) ابزارهای حافظه ای هستند که به یادگیرندگان و افراد مختلف کمک می کنند قطعات بزرگی از اطلاعات بخصوص در انواع فهرستی همچون؛ ویژگی ها، مراحل، قسمت ها، گام ها و غیره را بخاطر بسپارند.

انواع مختلف از یادیارها وجود دارند که در اینجا به 6 مورد از مهمترین آنها ؛ تصویرسازی، سرواژه، جمله سازی، آهنگ یا قافیه سازی، دسته بندی، و مکان اشاره می کنم.

1- تصویرسازی

شما برای بخاطر سپردن اسم یا کلمه ای آن را با تصویری تداعی می کنید. این راهبرد برای یادگیری معانی لغات انگلیسی بسیار کاربرد دارد.

برای مثال، اگر می خواهید معنی کلمه bill به معنی صورتحساب را بخاطر بیاورید تصور کنید بعد از خوردن غذایی در رستوران، صندوقدار صورتحساب را روی یک بیل باغبانی قرار داده و برای شما می آورد.

برای روشن شدن این تکنیک مثال دیگری خواهم گفت. زمانی که خواستم در اولین ملاقات و در یک همایش علمی اسم دوست بسیار عزیزم میلاد اسبدوانی را حفظ کنم تو ذهنم میلاد را در حالی که روی اسب سوار بود و در واقع اسب دوانی می کرد تصویر سازی کردم وتوانستم اسمش را براحتی و برای همیشه حفظ کنم.

برای تصویر سازی سعی کنید از مثال خنده دار، منحصر بفرد و مبالغه آمیز استفاده کنید، خودتان در تصویر سازی وجود داشته باشید، از تصاویری استفاده کنید که حرکت داشته باشد، برای یک کلمه از یک تصویر استفاده کنید.

شما می توانید هر چیزی را تصویر سازی کنید، برای هر اتفاق یا رویدادی. لازم نیست تصویر سازی برای دیگران معنادار باشد و معنا داری آن تنها برای خودتان کافیست.

2- سر واژه

سرواژه تقریبا متدوال ترین تکنیکی است که برای یادیاریف افراد و حتی سازمان ها از آن استفاده می کنند. در این روش شما حرف اول کلماتی را که بخاطر سپردنشان مشکل است کنار هم قرار می دهید. برای بخاطر سپاری راحت، سعی کنید تا حد ممکن معنا دار و یا نظم آهنگی یا آوایی خاصی داشته باشد. نزاجا (نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران)، بكفا ( برنامه ريزي كامپيوتري فرايند آموزشي) دو نمونه از سرواژه ها می باشند.

برای اینکه بتوانید سرواژه معنی داری پیدا کنید به شکل متفاوت تری شما می توانید برای اولین واژه از هر جمله یا مراحل یک فرایندی یک واژه انگلیسی پیدا کنید و سپس حروف اول آن واژه ها را کنار هم قرار دهید. برای مثال برای بخاطر سپردن مراحل حل مسئله که در کتاب روانشناسی یادگیری وجود داشت و باید آن را حفظ می کردم از سرواژه IDEAL استفاده کردم، یک کلمه بسیار آشنا و معنادار که سرواژۀ مراحل حل مسئله بود و البته هر کدام از حروف معادل یک کلمه انگلیسی بود و نه فارسی. معنی هر کدام از حروف و مراحل حل مسئله را در زیر مشاهده می کنید:

1. I (identify): شناسایی کردن
2. D(definition): تعریف یا شناسایی کردن
3. E(exploration): بسط و گسترش دادن
4. A(act): عمل کردن
5. L(look back): برگشتن به عقب و اصلاح

3- جمله سازی

برخلاف روش سرواژه که در آن حرف اول کلمات را انتخاب کرده و آنها را کنار هم قرار می دهید، در روش جمله سازی حروف اول کلمات مورد نظر برای حفظ کردن به کلمه تبدیل کرده و با آن کلمات جمله سازی می کنید. برای روشن شدن این راهبرد مثال می آوریم. مثلا به این جمله دقت کنید: «پدرم کار داشت دیروز رفت یزد». این جمله برای به یاد سپردن واحد پول کشورهاست. این واحد های پولی به ترتیب پوند، کرون، دلار، دینار، روبل و ین هستند.

زمانی که نمی توان برای بخاطر سپردن نام ها یا مراحل از سرواژه های مناسب استفاده کرد، جمله سازی تکنیک مناسبی است.

4-آهنگ یا قافیه سازی

یکی از دلایلی مهم که ما می توانیم شعرها یا عبارات و جملات آهنگین را بهتر حفظ کنیم و بخاطر بیاوریم، درگیرسازی بعد هیجانی و عاطفی است. بخاطر همین از این روش برای آموزش مسائل مختلف کودکان و همچنین افراد بزرگسال استفاده می کنند. شما نیز می توانید جملات یا اطلاعاتی را که یادداری و یادگیری آنها مشکل است، بصورت آواز بخوانید و یا سعی کنید آن را بصورت شعر درآورید. برای مثال، 5 عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل را می توانیم بصورت زیر حفظ کنیم:

اونایی که هر روز میگن وتو وتو کین کین؟...روسیه و چین و آمریکا، فرانسه و انگلیسن.

علاوه بر بعد شعرگونه مثال گفته شده، اگر آن را با صدای بلند و آوازگونه نیز بخوانیم حفظ کردن و یاددسپاری آن آسان تر می شود.

5-دسته بندی

در این روش، فهرست طولانی اعداد و یا اطلاعات دیگر را بصورت قطعات کوتاه تر جداسازی می کنیم. دسته بندی با توجه به ویژگی های شناختی و ذهنی افراد می تواند منحصر بفرد باشد و لزومی بر تقلید از دسته بندی های دیگران نیست برای مثال شماره دانشجویی خودم (8112242207) را بصورت 07-22-224-811 حفظ کردم. یا اگر قرار است برای خرید به بازار میوه و تره بار بروید برای بخاطر سپاری همۀ آنها بهتر است در ذهن تان سه گروه سبزیجات، میوه جات و سیفیجات تشکیل داده و مواردی که باید بخرید را در آن گروه های قرار دهید.

6- روش مکان

در این روش، مواردی را که می خواهید بخاطر بسپارید در مکان هایی که برای شما بسیار آشنا هستند قرار می دهید.

برای مثال اگر می خواهید شاعران قرن هفتم (جامی، سبزواری، سعدی، مولوی و تبریزی) را برای امتحان ادبیات حفظ کنید و محیط آشنای شما اتاق نشیمن است، می توانید از این جمله استفاده کنید: سعدی و سبزواری درحالیکه روی مبل سه نفره نشسته اند و به شعرسرایی تبریزی که در کنار جامی ایستاده، گوش می دهند؛ متوجه جامی و مولوی می شوند که با سینی پذیرایی به اتاق می آیند.

نکته ی مهم در این روش این است که کلمات را در یک محیط آشنا تصور کنید و با داستان سازی آنها را برای خود جالب کنید تا فراموش تان نشود.

جمع بندی

با توجه ابزارها اطلاعاتی و رسانه ای متعددی که وجود دارند مطمئنا در طول روز با اطلاعات زیادی مواجه می شویم که بخاطرسپاری برخی از این اطلاعات مهم خواهد بود.

یادیارها می توانند کمک بسزایی بکنند چرا که ذهن ظرفیت محدودی برای نگه داری اطلاعات دارد و شما نمی توانید همه آنها در آینده بخاطر آورید، هر چند که اطلاعاتی که در حافظۀ کوتاه مدت ما ثبت شوند هیچوقت از بین نخواهند رفت ولی ممکن است قابل یادآوری هم نباشند.

و نکته آخر اینکه یادیارها تنها برای حفظ کردن اطلاعات هستند و استفادۀ صرف از آنها نمی تواند به فهمیدن و یادگیری کمک کند.

 دکتر عبدالله قاسم تبار (اطلاعات بیشتر)