نظریه‌ها و پیشنهادات بسیاری برای انگیزش افراد وجود دارند؛ البته باید اذعان نمود که برخی از عوامل روانشناختی تأثیرگذار بر انگیزش می‌توانند برای شما جالب باشند و لذا، ذکر این عوامل در اینجا خالی از لطف نخواهد بود.
نظریه‌ها و پیشنهادات بسیاری برای انگیزش افراد وجود دارند؛ البته باید اذعان نمود که برخی از عوامل روانشناختی تأثیرگذار بر انگیزش می‌توانند برای شما جالب باشند و لذا، ذکر این عوامل در اینجا خالی از لطف نخواهد بود. آیا می‌دانستید که تجسم موفقیت می‌تواند اثر منفی داشته باشد؟ یا مشوق‌ها گاه باعث کاهش انگیزش افراد می‌شوند؟
در اینجا، 5 عامل بسیار مهم را برای شما می آوریم:
1- دقت در کاربرد مشوق‌ها
درصورتی‌که فرد از انجام کاری لذت می‌برد، به نظر منطقی می‌رسد که پاداش به خاطر رفتارشان باعث خواهد شد که ایشان این کار را بیشتر دوست داشته باشند؛ آیا این نقطه‌نظر درست است؟ در بسیاری از موارد، پاسخ درواقع خیر است.
محققین کشف کردند که پاداش به افراد به خاطر انجام کارهایی که ایشان قبلاً برای آنها انگیزش درونی دارند می‌تواند تأثیری منفی داشته باشد. به یاد داشته باشید که انگیزش درونی برآمده از درون فرد است؛ یعنی، انجام کاری فقط به خاطر صرف لذت محض از آن و متعاقباً، انجام کار خود پاداش است.
در نمونه‌هایی که کودکان به خاطر انجام کارهایی که قبلاً از آنها لذت می‌بردند پاداش دریافت می‌نمایند (مانند بازی با یک اسباب بازی خاص)، انگیزش آتی ایشان برای مشارکت در چنین فعالیتی درواقع کاهش می‌یابد. روانشناسان این پدیده را «تأثیر توجیه افراطی» نامیده‌اند.
از اینرو باید در کاربرد پاداش‌ها دقت و احتیاط لازم صورت گیرد. مشوق‌ها می‌توانند تأثیری مطلوب در افزایش انگیزش برای مشارکت در فعالیتی داشته باشند که در غیر این صورت جذاب نخواهد بود، ولی اتکای بیش از حد بر چنین پاداش‌هایی می‌تواند در پایان به کاهش انگیزش در برخی موارد منجر گردد.
شیوه استفاده از این مفهوم برای افزایش انگیزش؟
از پاداش‌های بیرونی با مضایقه استفاده نمایید
درصورتی‌که فرد واقعاً علاقه درونی برای انجام فعالیت ندارد، پاداش‌ها می‌توانند مؤثر واقع شوند
پاداش بیرونی را در مراحل اولیه یادگیری استفاده نمایید، ولی این پاداش‌ها را با علاقمندتر شدن فرد درحال یادگیری به فعالیت مفروض کاهش دهید.
2- خلق چالش‌های جدید
در برخورد با وظیفه‌ای که شما انگیزش بیشتری را برای انجام کدام کار دارید (مثلاً انجام کاری ساده که شما آن را صدها بار قبلاً انجام داده‌اید و احتمالاً با چشمان بسته هم می‌توانید آن را انجام دهید، یا انجام کاری که در حدود امکانات موجود است ولی نیازمند یادگیری توانایی جدید یا گسترش توانایی‌های کنونی است؟) برای بیشتر افراد، اولین گزینه ساده‌ترین خواهد بود ولی گزینه چالش‌برانگیزتر دوم احتمالاً جالب‌تر و با انگیزش بیشتر خواهد بود.
درصورتی‌که می‌خواهید تا انگیزش خویش را برای انجام کاری افزایش دهید (مثلاً زود از خواب بیدار شدن و خروج از منزل برای انجام ورزش مانند دویدن)، فاصله گرفتن از روتین‌های کهنه یکسان خویش و خلق چالش‌های جدید می‌تواند شیوه‌ای مؤثر برای روشن نگاه داشتن جرقه انگیزش باشند.
خود را به چالش بکشید. در ماراتن محله‌تان ثبت نام نمایید. تمرکز خویش را معطوف بهبود رکورد زمانی‌تان نمایید یا رکورد معمول خویش را بشکنید. مهم نیست که هدف شما چیست، چالش‌های افزایشی می‌توانند در بهبود مهارت‌های شما مفید واقع شوند و متعاقباً شما احساس انگیزش بیشتری خواهید داشت و یک گام به موفقیت نزدیکتر خواهید شد.
3- از تجسم موفقیت خودداری نمایید
یکی از نکات و پیشنهاد معمول برای انگیزش تجسم موفقیت است؛ ولی محققین اظهار می‌نمایند که این رویکرد درواقع می‌تواند تأثیری منفی بر بهره‌وری داشته باشد. مسئله این است که افراد اغلب خویش را در زمان رسیدن به اهداف تجسم می‌نمایند ولی از تجسم تلاش‌هایی که برای رسیدن به اهداف آن در واقعیت نیاز است غفلت خواهند کرد.
با تصور خویش در زمان رسیدن به هدف مطلوب، شما درواقع انرژی خویش را برای انجام وظیفه و تحقق اهداف را کاهش می‌دهید.
تحقیق قبل نشان داد که رویاهای ایده آل در رابطه با آینده عموماً دستاوردهای ضعیفی را پیش‌بینی می‌نمایند و تحقیقات جدیدتر نشان می‌دهند که تجسم ذهنی موفقیت می‌تواند باعث کاهش انرژی برای انجام کار و تحقق هدف گردد.
پس باید چه کار کرد؟
بجای تصور موفقیت ناگهانی خویش، کلیه مراحل تا رسیدن به آن موفقیت را تصور نمایید.
چالش‌هایی که با آنها مواجه خواهید شد کدامند؟ اطلاع از موانع و چالش‌هایی که با آنها برخورد خواهید کرد می‌تواند مواجهه با آنها را ساده‌تر سازد.
کدام راهکارها برای فائق آمدن بر این چالش‌ها قابل استفاده هستند؟ برنامه‌ریزی باعث افزایش آمادگی شما برای فائق آمدن برای مشکلاتی شود که با آنها در آینده روبرو خواهید شد.
4- کنترل شرایط
زمانی که افراد احساس کنترل بیشتری بر وقایع در جریان می‌نمایند، اغلب احساس انگیزش بیشتری خواهند داشت. آیا تاکنون بخشی از گروهی بوده‌اید که واقعاً احساس کرده باشید که هیچ کنترلی بر نتایج کار ندارید؟ آیا احساس انگیزش برای هم بخشی و مؤثر واقع شدن در گروه داشتید؟
یکی از دلایلی که افراد گاه از «کار گروهی» بیزارند این است که حس کنترل و تأثیرگذاری خویش را در نتایج کار گروهی از دست می‌دهند.
شیوه‌های مناسب برای افزایش حس کنترل در وضعیت‌های گروهی کدامند؟
در صورت کار گروهی (یا تلاش برای انگیزش یک گروه از پیروان)، یافتن شیوه‌ای برای القای احساس استقلال و تأثیرگذاری در هر فرد می‌تواند سودمند باشد
دادن کنترل به افراد در رابطه با شیوه مشارکت، ارائه ایده‌ها یا استفاده از ایده‌های ایشان
اجازه به اعضای گروه برای تعیین این‌که کدام اهداف را می‌خواهند دنبال کنند
5- تمرکز بر سفر و نه مقصد
تمرکز پیوسته بر نتیجه (و مقصد) یا موفقیت و شکست می‌تواند باعث کاهش جدی انگیزش گردد. طبق نتایج تحقیقات کارول دوک[1]روانشناس در ارتباط با طرز فکرهای متفاوت، تشویق کودکان برای صفات تثبیت شده (مانند باهوش یا جذاب بودن) درواقع می‌تواند باعث کاهش انگیزش و ممارست ایشان در آینده گردد.
این نوع تشویق به اعتقاد این روانشناس باعث می‌گردد که نظام ذهنی ایستا و ثابت (Fixed Mindset) در این افراد رشد یابد. چنین افرادی باور دارند که خصوصیات شخصی ذاتی و غیر قابل تغییر هستند و این‌که افراد یا باهوش یا خنگ، زیبا یا زشت، ورزشکار یا غیر ورزشکار و امثالهم هستند.
شیوه‌های پیشگیری از توسعه نظام فکر ثابت و ایستا کدامند؟
تشویق تلاش‌ها به جای صفات به پیشنهاد کارول دوک کلید کار است
بجای تمرکز صرف بر نتیجه، این‌که آیا شما موفق خواهید یا شکست خواهید خرد، تلاش کنید تا تمرکز خویش را بر مسیر راه تا رسیدن به اهداف خویش معطوف سازید.
آموخته‌های شما از روند کار کدامند؟ به یاد داشته باشید که مسیر به همان اندازه مقصد (یا نتیجه) اهمیت دارد.
اقدامات مؤثرتر و شایسته پاداش کدامند؟ با ارزیابی تلاش‌های خویش، شما می‌توانید اقدامات آتی‌تان را برای رسیدن به نتایج بهتر تصحیح نمایید.
مهم نیست که هدف شما چیست؛ مثلاً آیا می‌خواهید وزن خویش را کاهش دهید، در دو ماراتن بدوید، مدرک تحصیلات عالی را دریافت نمایید یا هر هدف دیگر، انگیزش نقش مهم و بحرانی را در موفقیت یا شکست کلی شما بازی می‌نماید. برخی از یافته‌های تحقیقاتی احتمالاً ایده و نظرات کنونی شما را در ارتباط با رویکردهای مناسب و نامناسب در انگیزش نقض خواهند کرد. توصیه می‌گردد که این راهکارها را در عادات روزانه خویش برای بهبود سطح اشتیاق و انگیزش برای موفقیت پیاده‌سازی نمایید.
تهیه: تحریریه خودشکوفا